દેશબન્ધઃ ચિત્તસ્ય ધારણા ||1||
તત્ર પ્રત્યયૈકતાનતા ધ્યાનમ ||2||
તદેવાર્થમાત્રનિર્ભાસં સ્વરૂપશૂન્યમિવસમાધિઃ ||3||
ત્રયમેકત્ર સંયમઃ ||4||
તજ્જયાત પ્રજ્ઞાલોકઃ ||5||
તસ્ય ભૂમિષુ વિનિયોગઃ ||6||
ત્રયમન્તરન્ગં પૂર્વેભ્યઃ ||7||
તદપિ બહિરઙ્ગં નિર્બીજસ્ય ||8||
વ્યુત્થાનનિરોધસંસ્કારયોઃ અભિભવપ્રાદુર્ભાવૌ નિરોધક્ષણ ચિત્તાન્વયો નિરોધપરિણામઃ ||9||
તસ્ય પ્રશાન્તવાહિતા સંસ્કારત ||10||
સર્વાર્થતા એકાગ્રાતયોઃ ક્ષયોદયૌ ચિત્તસ્ય સમાધિપરિણામઃ ||11||
તતઃ પુનઃ શાતોદિતૌ તુલ્યપ્રત્યયૌ ચિત્તસ્યૈકાગ્રતાપરિણામઃ ||12||
એતેન ભૂતેન્દ્રિયેષુ ધર્મલક્ષણાવસ્થા વ્યાખ્યાતાઃ ||13||
શાનોદિતાવ્યપદેશ્યધર્માનુપાતી ધર્મી ||14||
ક્રમાન્યત્વં પરિણામાન્યતેવે હેતુઃ ||15||
પરિણામત્રયસંયમાતતીતાનાગત જ્ઞાનમ ||16||
શબ્દાર્થપ્રત્યયામામિતરેત્રરાધ્યાસાત્સંકરઃ તત્પ્રવિભાગસંયમાત સર્વભૂતરુતજ્ઞાનમ ||17||
સંસ્કારસાક્ષાત્કરણાત પૂર્વજાતિજ્ઞાનમ ||18||
પ્રત્યયસ્ય પરચિત્તજ્ઞાનમ ||19||
ન ચ તત સાલમ્બનં તસ્યાવિષયી ભૂતત્વાત ||20||
કાયરૂપસંયમાત તત્ગ્રાહ્યશક્તિસ્તમ્ભે ચક્ષુઃ પ્રકાશાસંપ્રયોગેஉન્તર્ધાનમ ||21||
એતેન શબ્દાદ્યન્તર્ધાનમુક્તમ ||22||
સોપક્રમં નિરુપક્રમં ચ કર્મ તત્સંયમાતપરાન્તજ્ઞાનમ અરિષ્ટેભ્યો વા ||23||
મૈત્ર્યદિષુ બલાનિ ||24||
બલેષુ હસ્તિબલાદીની ||25||
પ્રવૃત્ત્યાલોકન્યાસાત સૂક્ષ્માવ્યાવહિતવિપ્રકૃષ્ટજ્ઞાનમ ||26||
ભુવજ્ઞાનં સૂર્યેસંયમાત ||27||
ચન્દ્રે તારવ્યૂહજ્ઞાનમ ||28||
ધ્રુવે તદ્ગતિજ્ઞાનમ ||29||
નાભિચક્રે કાયવ્યૂહજ્ઞાનમ ||30||
કન્ઠકૂપે ક્ષુત્પિપાસા નિવૃત્તિઃ ||31||
કૂર્મનાડ્યાં સ્થૈર્યમ ||32||
મૂર્ધજ્યોતિષિ સિદ્ધદર્શનમ ||33||
પ્રાતિભાદ્વા સર્વમ ||34||
હ્ર્ડયે ચિત્તસંવિત ||35||
સત્ત્વપુરુષાયોઃ અત્યન્તાસંકીર્ણયોઃ પ્રત્યયાવિશેષોભોગઃ પરાર્થત્વાત્સ્વાર્થસંયમાત પુરુષજ્ઞાનમ ||36||
તતઃ પ્રાતિભસ્રાવાણવેદનાદર્શાસ્વાદવાર્તા જાયન્તે ||37||
તે સમાધવુપસર્ગાવ્યુત્થાને સિદ્ધયઃ ||38||
બન્ધકારણશૈથિલ્યાત પ્રચારસંવેદનાચ્ચ ચિત્તસ્ય પરશરીરાવેશઃ ||39||
ઉદાનજયાજ્જલપઙ્કકણ્ટકાદિષ્વસઙ્ગોஉત્ક્રાન્તિશ્ચ ||40||
સમાનજયાજ્જ્વલનમ ||41||
શ્રોત્રાકાશયોઃ સંબન્ધસંયમાત દિવ્યં શ્રોત્રમ ||42||
કાયાકાશયોઃ સંબન્ધસંયમાત લઘુતૂલસમાપત્તેશ્ચાકાશ ગમનમ ||43||
બહિરકલ્પિતા વૃત્તિઃ મહાવિદેહા તતઃ પ્રકાશાવરણક્ષયઃ ||44||
સ્થૂલસ્વરૂપસૂક્ષ્માન્વયાર્થવત્ત્વસંયમાત ભૂતજયઃ ||45||
તતોஉણિમાદિપ્રાદુર્ભાવઃ કાયસંપત તદ્ધરાનભિઘાત્શ્ચ ||46||
રૂપલાવણ્યબલવજ્રસંહનનત્વાનિ કાયસંપત ||47||
ગ્રહણસ્વરૂપાસ્મિતાવયાર્થવત્ત્વસંયમાતિન્દ્રિય જયઃ ||48||
તતો મનોજવિત્વં વિકરણભાવઃ પ્રધાનજયશ્ચ ||49||
સત્ત્વપુરુષાન્યતાખ્યાતિમાત્રસ્ય સર્વભાવાધિષ્ઠાતૃત્વં સર્વજ્ઞાતૃત્વં ચ ||50||
તદ્વૈરાગ્યાદપિ દોષબીજક્ષયે કૈવલ્યમ ||51||
સ્થાન્યુપનિમન્ત્રણે સઙ્ગસ્મયાકરણં પુનરનિષ્ટપ્રસઙ્ગાત ||52||
ક્ષણતત્ક્રમયોઃ સંયમાત વિવેકજંજ્ઞાનમ ||53||
જાતિલક્ષણદેશૈઃ અન્યતાનવચ્છેદાત તુલ્યયોઃ તતઃ પ્રતિપત્તિઃ ||54||
તારકં સર્વવિષયં સર્વથાવિષયમક્રમંચેતિ વિવેકજં જ્ઞાનમ ||55||
સત્ત્વપુરુષયોઃ શુદ્ધિસામ્યે કૈવલ્યમ ||56||
ઇતિ પાતઞ્જલયોગદર્શને વિભૂતિપાદો નામ તૃતીયઃ પાદઃ