తపః స్వాధ్యాయేశ్వరప్రణిధానాని క్రియాయోగః ||1||
సమాధిభావనార్థః క్లేశతనూకరణార్థశ్చ ||2||
అవిద్యాస్మితారాగద్వేషాభినివేశాః క్లేశాః ||3||
అవిద్యా క్షేత్రముత్తరేషాం ప్రసుప్తతనువిచ్ఛిన్నోదారాణామ్ ||4||
అనిత్యాశుచిదుఃఖానాత్మసు నిత్యశుచిసుఖాత్మఖ్యాతిరవిద్యా ||5||
దృగ్దర్శనశక్త్యోరేకాత్మతేవాస్మితా ||6||
సుఖానుశయీ రాగః ||7||
దుఃఖానుశయీ ద్వేషః ||8||
స్వరసవాహీ విదుషోஉపి తథారూఢోஉభినివేశః ||9||
తే ప్రతిప్రసవహేయాః సూక్ష్మాః ||10||
ధ్యానహేయాస్తద్వృత్తయః ||11||
క్లేశమూలః కర్మాశయో దృష్టాదృష్టజన్మవేదనీయః ||12||
సతి మూలే తద్ విపాకో జాత్యాయుర్భోగాః ||13||
తే హ్లాదపరితాపఫలాః పుణ్యాపుణ్యహేతుత్వాత్ ||14||
పరిణామతాపసంస్కారదుఃఖైర్గుణవృత్తివిరోధాచ్చ దుఃఖమేవ సర్వం వివేకినః ||15||
హేయం దుఃఖమనాగతమ్ ||16||
ద్రష్ట్టదృశ్యయోః సంయోగో హేయహేతుః||17||
ప్రకాశక్రియాస్థితిశీలం భూతేంద్రియాత్మకం భోగాపవర్గార్థం దృశ్యమ్ ||18||
విశేషావిశేషలింగమాత్రాలింగాని గుణపర్వాణి ||19||
ద్రష్టా దృశిమాత్రః శుద్ధోஉపి ప్రత్యయానుపశ్యః ||20||
తదర్థ ఏవ దృశ్యస్యాత్మా ||21||
కృతార్థం ప్రతి నష్టమప్యనష్టం తదన్యసాధారణత్వాత్ ||22||
స్వస్వామిశక్త్యోః స్వరూపోపలబ్ధిహేతుః సంయోగః ||23||
తస్య హేతురవిద్యా ||24||
తదభావాత్సంయోగాభావో హానం తద్ దృశేః కైవల్యమ్ ||25||
వివేకఖ్యాతిరవిప్లవా హానోపాయః ||26||
తస్య సప్తధా ప్రాంతభూమిః ప్రఙ్ఞా ||27||
యోగాంగానుష్ఠానాదశుద్ధిక్షయే ఙ్ఞానదీప్తిరావివేకఖ్యాతేః ||28||
యమనియమాసనప్రాణాయామప్రత్యాహారధారణాధ్యానసమాధయోష్టావంగాని ||29||
అహింసాసత్యాస్తేయబ్రహ్మచర్యాపరిగ్రహా యమాః ||30||
జాతిదేశకాలసమయానవచ్ఛినాః సార్వభౌమా మహావ్రతమ్ ||31||
శౌచసంతోషతపః స్వాధ్యాయేశ్వరప్రణిధానాని నియమాః ||32||
వితర్కబాధనే ప్రతిపక్షభావనమ్ ||33||
వితర్కాహింసాదయః కృతకారితానుమోదితా లోభక్రోధమోహపూర్వకా మృదుమధ్యాధిమాత్రా దుఃఖాఙ్ఞానానంతఫలా ఇతి ప్రతిపక్షభావనమ్ ||34||
అహింసాప్రతిష్ఠాయాం తత్సన్నిధౌ వైరత్యాగః ||35||
సత్యప్రతిష్ఠాయాం క్రియాఫలాశ్రయత్వమ్ ||36||
అస్తేయప్రతిష్ఠాయాం సర్వరత్నోపస్థానమ్ ||37||
బ్రహ్మచర్యప్రతిష్ఠాయాం వీర్యలాభః ||38||
అపరిగ్రహస్థైర్యే జన్మకథంతాసంబోధః ||39||
శౌచాత్స్వాంగజుగుప్సా పరైరసంసర్గః ||40||
సత్త్వశుద్ధిసౌమనస్యైకాగ్ర్యేంద్రియజయాత్మదర్శనయోగ్యత్వాని చ ||41||
సంతోషాత్ అనుత్తమఃసుఖలాభః ||42||
కాయేంద్రియసిద్ధిరశుద్ధిక్షయాత్ తపసః ||43||
స్వాధ్యాయాదిష్టదేవతాసంప్రయోగః ||44||
సమాధిసిద్ధిరీశ్వరప్రణిధానాత్ ||45||
స్థిరసుఖమాసనమ్ ||46||
ప్రయత్నశైథిల్యానంతసమాపత్తిభ్యామ్ ||47||
తతో ద్వంద్వానభిఘాతః ||48||
తస్మిన్ సతి శ్వాసప్రశ్వాసయోర్గతివిచ్ఛేదః ప్రాణాయామః ||49||
(స తు) బాహ్యాభ్యంతరస్తంభవృత్తిర్దేశకాలసంఖ్యాభిః పరిదృష్టో దీర్ఘసూక్ష్మః ||50||
బాహ్యాభ్యంతరవిషయాక్షేపీ చతుర్థః ||51||
తతః క్షీయతే ప్రకాశావరణమ్ ||52||
ధారణాసు చ యోగ్యతా మనసః ||53||
స్వవిషయాసంప్రయోగే చిత్తస్వరూపానుకార ఇవేంద్రియాణాం ప్రత్యాహారః ||54||
తతః పరమావశ్యతేంద్రియాణామ్ ||55||
ఇతి పాతంజలయోగదర్శనే సాధనపాదో నామ ద్వితీయః పాదః